İLKYARDIMIN ÖNEMİ,TANIMI,İLKE VE HEDEFLERİ

[Oguzhan_16]

lk yardımın tanımı: Herhangi bir kaza ya da hayatı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar kişinin içinde bulunduğu durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla yapılan uygulamaların tamamına ilk yardım denir. İlk yardımın başlıca amaçları ve hedefleri şunlardır;
Hayatı koruma ve sürdürülmesini sağlamak,
Mevcut durumun daha kötüye gitmesini önlemek,
İyileştirmeyi kolaylaştırmaktır.

İlk yardımın önemi: Her gün basından ve televizyonlardan büyük hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri dinleriz. Meydana gelen kazalardaki ölümler ve sakat kalmaların en büyük nedenlerden birisi kazalara müdahale eden kişilerin ilk yardım uygulamalarını bilmemesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca kazalara zamanında ilk yardımın uygulanmaması ölüm oranını artırmaktadır. Bu nedenle kazalarda yapılacak ilk yardımın zamanında yapılması büyük bir önem taşır. Bir başka ifadeyle ilk yardımın önemi kaza yerinde zamanında ve tekniğine uygun yapılmasına bağlıdır. Kaza sırasında zamanlamanın önemi yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur. Yapılan araştırmalara göre kaza sırasında meydana gelen ölümlerin yaklaşık olarak %10'u ilk beş dakikada meydana gelmektedir. Kazalardaki ölüm oranlarının önlenmesinde yaklaşık olarak %50'si ise ilk yarım saat içinde gerçekleşir. Kazalardaki ölüm oranlarının önlenmesinde zamanında yapılan müdahalenin önemi verilen değerlerle daha iyi anlaşılmaktadır. Kazalarda ilk yardımın en kısa sürede ve etkin bir şekilde yapılmasıyla, kurtarılacak, hayat sayısı da artar. Örneğin, ABD'de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında ilk yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların yaklaşık olarak %40'ı kurtarılmıştır. Aynı araştırmada kalp durmalarında ambulans gelinceye kadar yapılan müdahaleler ile hastaların yaklaşık olarak %20'sinin kurtarıldığı tespit edilmiştir. Yapılan bu araştırmalardan da anlaşıldığı gibi zamanında ve tekniğine uygun yapılan ilkyardımın önemi büyüktür.

Herhangi acil bir durumda yapılacak basit uygulamalar ve kadar bazı tehlikeli davranışlardan kaçınılması da kişinin hayatını kurtarır. Bu amaçla ilk yardım bilgileri verilirken nelerin yapılacağının öğretilmesinin yanında nelerin yapılmayacağını da kavratmak, öğretmek gerekir. İlk yardım uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de hayat kurtarır. Kaza sırasında hayat kurtarmak için kazazedenin yanlış taşınması veya yanlış uygulamalar, sakat kalmasına ya da ölümüne neden olunmaktadır. Kısaca belirtecek olursak ilk yardım kurallarını bilmeyen kişilerin yaptığı müdahale kazazedeye yarardan çok zarar verebilir. Bu amaçla ilk yardım kurallarını bilmeyen birisi sağlık personeli gelinceye kadar beklemelidir.

İlk yardımın ilkeleri: İlk yardımın "3T" olarak bilinen üç temel ilkesi vardır. Bunlar "Teşhis (tanı), Tedavi ve Taşıma'dır. İlk yardımın temel ilkeleri bu 3 ilkeden oluşmaktadır. Daha iyi kavrayabilmek için bunları açıklayalım.

Teşhis(tanı): İlk yardım uygulayacak kişi, hasta ya da yaralının hikayesini öğrenir. Hastanın hikayesi tanı ve tedavi için önemlidir. Örneğin, kaza geçiren kişinin kaza sırasında kafasına çarpıp çarpmadığı, göğsünün bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların önceden belirlenmesi daha sonra yapılacak uygulamalara yardımcı olur. Teşhis de yapılacak ikinci uygulama belirtilerin tespit edilmesidir. Bu amaçla hasta ya da yaralının;

- Ağrısı olup olmadığı sorulur. Ağrının belli bir bölgede mi yoksa vücudunun her yerinde mi olduğu belirlenir.
- Üşüme, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir.
- Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır.

Teşhiste yapılacak son uygulama ise bulguların tespit edilmesidir. Bu amaçla hasta ya da yaralının vücudu muayene edilerek yara, morluk, kanama, kırık vb. durumları belirlenir.

Tedavi: Teşhis ve tedavisi yapılan hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna taşınması ilk yardımın üçüncü temel ilkesidir. Taşıma sırasında kazazedelerin durumuna göre öncelikli olan taşınmalıdır. Hasta yada yaralının taşınması sırasında da ilk yardım uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir.

İlk yardımın hedefleri: İlk yardım hedeflerini kısaca özetleyecek olursak; Bunlar, İlk yardımın temel hedefi paniği önlemektir. Panik, yapılacak olan ilk yardımı olumsuz etkiler. Paniğin önlenmesinden sonra ilk yardım uygulanmasına geçilir. Solunum kontrol edilir. Solunum durmuş ise ağızdan ağıza yapay solunum yapılır. Kalbin durup durmadığı kontrol edilir. Kalp atımları yoksa zaman geçirilmeden kalp masajı yapılır. Herhangi bir kanama olup olmadığı kontrol edilir. Kanama olması durumunda kazalar ve ilk yardım bölümümüzdeki kategorilerimizden kanamalarda ilk yardım nasıldır, nasıl uygulanır gibi bilgileri ulaşabilirsiniz. Şok durumu varsa önlenmeye çalışılır. Yaranın olması durumunda dış etkilerden korunur. Hasta ya da yaralının vücut ısısı korunmaya çalışır. Bu amaçla soğukta hastanın üzeri battaniye, palto, ceket vb. şeylerle örtülür. Hasta ya da yaralı bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın meydana gelmeyeceği uygun bir yerde istirahat ettirilir. hastanın gereksiz hareket etmesi önlenir. Hasta yada yaralının çevresinde kalabalık oluşması önlenir. Yaralının durumu ve kaza hakkında, bilgi birimlere haber verilir. Böylece ambulans ve diğer teknik yardımların gelmesi sağlanır. İlk yardımın temel hedeflerinin son aşaması ise yaralı ya da hastanın ambulansla, ambulans olmadığı durumlarda diğer araçlarla sağlık kuruluşlarına taşınmalıdır.
İlk yardım kurallarının uygulanması sırasında bazı, temel malzemelerde gereklidir. İlk yardımın başarısı için bu malzemelerin bulunması gerekir. Bu amaçla evde, sınıfta, iş yerlerinde, taşıtlarda vb. yerlerde ilk yardım için gerekli malzemelerin yer aldığı ilk yardım çantası mutlaka bulundurulmalıdır. TSE'ye göre ilk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler;

Gaz sargı bezi, üçgen sargı, tampon gaz bezi, yara bandı, flaster, elastik sargı, plastik örtü, çengelli iğne, makas, küçük bir not defteri, kurşun kalem, kısa ve öz yazılmış ilk yardım el kitabı, el feneri, çanta içerisinde bulunan malzemeleri belirten liste bulunmalıdır.
TSE'nin "TS 4019" standart numarasına göre her on kişi için bir ilk yardım çantasının bulunması gerektiği belirtilmektedir.