KANAMALAR VE İLK YARDIM

[Oguzhan_16]

Çeşitli nedenlerden dolayı, damarlarda dolaşan kanın damar dışına çıkarak akmasına kanama denir. Kanamalar, ilk yardım uygulamaları için büyük önem taşır. Kazalar sırasındaki ölümlerin büyük çoğunluğunun kay kaybından kaynaklandığı düşünülürse yapılacak olan ilk yardımın önemi daha iyi anlaşılır. Bu nedenle kaza sırasında süratle kanama durdurularak kan kaybı önlenmelidir. Eğer kanama sırasında vücuttaki toplam kanın 1/3'ü kaybedilirse kaza geçiren kişinin hayatı tehlikeye girer. Kanamalar, iç kanama ve dış kanama olmak üzere iki gruba ayrılırlar.

İç kanamalar: İç kanama, dışardan her hangi bir darbe sonucu vücudun iç organlarında yaralanmalar nedeniyle kanın vücut boşluklarına akmasıdır. Kanamanın dışardan görülmemesi nedeniyle oldukça tehlikelidir. Bu amaçla iç kanamalarda yapılacak en iyi uygulama hastayı hiç zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna götürmektir. İç kanamaların sık görüldüğü organlar karaciğer, dalak, mide, beyin vb. dir. Hastanın iç kanamasının belirlenmesi için belirtilerin bilinmesi gerekir. İç kanama geçiren hastada genel olarak şu belirtiler görülür.
Baş dönmesi, huzursuzluk ve halsizlik durumları oluşması nedeniyle hasta ya da yaralı ayakta duramaz. Baygınlık durumu da görülebilir. Hasta ya da yaralının rengi soluktur, yaralının parmak uçlarındaki, yüzdeki ve dudaklarındaki solukluk daha belirgindir. Hasta ya da yaralı soğuk soğuk terler. Bu nedenle deri yapışkan ve soğuktur. Nabız zayıf olarak hissedilir. Nabız zayıf ancak hızlıdır. Hasta yada yaralının solunumu hızlıdır. Solunum derin olmayıp yüzeyseldir. yaralıda hava açlığı meydana gelir. bu durumdaki kişi yeterince hava alamadığından boğulacağını söyler. Hasta ya da yaralı aşırı derecede susuzluk duyabilir. İç kanama belirtilerinin çoğunun çokta da görülmesi nedeniyle karıştırılabilir. İç kanamanın tipik belirtileri olan hava açlığı, huzursuzluk ve susuzluk hissi, iç kanamanın şoktan ayırt edilmesini sağlar.

Dış kanamalar: İç kanamanın tam tersi olarak yaralının dokularından kanın vücut dışına akmasına dış kanama denir. Dış kanamalar kanayan damarın özelliğine göre atardamar, toplardamar ve kılcal damar kanamaları olarak gruplandırılır. Atardamar kanamalarında, kesilen damarlardaki kan akışı basınçlı ancak kesik kesiktir. Diğer bir ifadeyle atardamar kanamalarında kan ritmik ve nabza uygun olarak fışkırmaktadır. Kısa sürede fazla miktarda kan kaybına neden olur. Atardamar kanamalarında kanın rengi açık kırmızıdır. Atardamar kanamalarında basınç nedeniyle pıhtılaşma daha geç olmaktadır.

Toplardamar kanamalarında kanama atardamar kanamalarına göre daha yavaştır. Kanama fışkırma şeklinde olmayıp sürekli bir akış gösterir. Akan kanın rengi koyu kırmızıdır. Kılcaldamar kanamalarında kanama sadece sızıntı şeklindedir. Kılcaldamar kanamaları genelikle sıyrık ve eziklerde görülen bir kanama şeklidir. Kanamalı hastalarda uygulanacak ilk yardım tekniği aşağıdaki gibi sıralanabilir.

- Gazlı bez varsa gazlı bezle, yoksa temiz bir bezle kanayan yerin üzerine 1-2 dakika doğrudan baskı uygulanmalıdır.
- Kanayan yer kan dışarı sızmayacak şekilde bir veya birkaç kat bezle sıkıca sarılmalıdır.
- Eğer kanayan yer vücudun oynak bir yerinde ise bu bölgenin kalp seviyesinden daha yükseğe kaldırılması gerekir.
- Hastanın bilinci yerinde ise hastaya bol sıvı içecekler verilmelidir.
- Kanamalı kişi fazla hareket ettirilmeden en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

Atardamar kanamalarında basıncın etkisiyle fışkırma şeklinde kanama olduğunu daha öncede söylemiştik. Bu nedenle atardamar kanamalarında uygulanacak ilk yardım tekniklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

- Kanayan atardamarın kalbe yakın tarafına parmak veya yumrukla kuvvetlice bastırılır. Parmak veya yumrukla uygulanan basınç vücudun belli bölgelerine uygulanır.
- Parmak veya yumrukla kanayan kısma basınç uygulanması sırasında kanayan yerin alt tarafından nabız alınıp alınmadığı kontrol edilir.
- Kanayan atardamarın dört parmak üstündeki bölgeye sert bir tampon konulur.
- Konulan tamponun üzerinden herhangi temiz bir bezle (mendil, eşarp, kravat vb.) alttaki derinin kıvrılmamasına dikkat edilerek iki kere dolandırılarak yarım düğüm yapılır.
- Bu yarım düğüm üzerine bir sopa konularak bunun üzerinden tam bir düğüm atılır. Daha sonra sopanın uçlarından tutularak kanama duruncaya kadar çevresinde döndürülür.
- Kanama durduktan sonra sopanın açıkta kalan ucu kol veya bacağa paralel duruma getirilerek sargıyla bağlanır. Atardamar kanamalarında uygulanan bu sargı şekline boğucu sargı veya turnike sargı denir. Atardamar kanamalarında uygulanan boğucu(turnike) sargı sırasında bazı kurallara dikkat edilmelidir. Dikkat edilecek bu kuralları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

- Atardamar kanamalarında uygulanan boğucu sargının uygulanma zamanı bir kağıda yazılmalıdır. Yazılan bu kağıt hastanın görülebilecek bir kısmına asılmalıdır.
- Boğucu sargı 2-3 saatten fazla uygulanmamalıdır.
- Boğucu sargı iki saat içinde 20 dakikada bir, ikinci saat içinde 30 dakikada bir 1-2 dakika sürelerle gevşetilmelidir.
- Boğucu sargılar uyluk kemiği gibi tek kemiklere uygulanmalıdır.
Atardamar kanamalarında yukarıda sıraladığımız uygulamalar sürdürülürken en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve hasta en kısa sürede nakledilmelidir.
Dirsek içi, diz arkası ve avuç kanamaları: Bu tür kanamalarda uygulanacak ilk yardım teknikleri aşağıdaki gibidir.
Kanayan yer üzerine temiz bir tampon konulur. Kol veya bacak tampon üzerine doğru kıvrılarak bu vaziyette sıkıca bağlanır. Kanama avuç içinde ise kişinin parmakları bükülerek tamponu sıkıca tutması sağlanır. Daha sonra üçgen bir sargı ile kolu tespit edilir. Yapılan bütün bu işlemlerden sonra hastanın en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi sağlanır.

Burun kanaması: Değişik nedenlere bağlı olarak meydana gelen burun kanamalarında uygulanacak ilk yardım tekniklerini açıklayalım.
Burnu kanayan kişinin başı öne eğdirilerek burnunu sümkürmemesi söylenir. Burun kemiği iki yanından mandal gibi iki parmak arasına alınarak 1-2 dakika kuvvetlice sıkılır. Burnu kanayan kişi ağızdan solunum yapmalıdır. Burnu kanayan kişinin ensesine veya burnun üst kısmına soğuk kompres uygulanır. Kanama, yarım saat içinde durmazsa kişinin en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi sağlanır.