SOLUK DURMASI VE İLK YARDIM

[Oguzhan_16]

İnsanlar normal olarak solunum sırasında akciğerlere oksijen alır karbondioksit verir. Soluk alıp verme şeklinde gerçekleşen solunum mekanizmasının; çeşitli nedenlerden dolayı çalışamaz duruma gelmesine soluk durması denir. Soluk durması sonucunda vücut oksijensiz kalacağından hayati tehlike oluşur. Soluk durması 3-5 dakika içinde ortadan kaldırılarak solunum mekanizmasının normal duruma dönmesi sağlanmalıdır. Solunum mekanizmasının normal duruma getirilmemesi halinde oksijensizlik meydana gelir. Oksijensizlik durumunda ise ilk etkilenen organ beyindir. Zamanında oksijensizlik giderilmediğinde beyin hücrelerinde yıkım başlar. Solunum durmasından itibaren yaklaşık 5-10 dakika içerisinde kalp de durur. Hasta ya da yaralıya soluk durması ile ilgili ilk yardımın yapılabilmesi için soluk durmasının tanınması gerekir. Hasta ya da yaralının soluğunun durup durmadığını anlamak için yapılması gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz;

- Bir ayna veya metal parası hasta ya da yaralının boğazına yaklaştırılarak buğulanma olup olmadığına bakılır. Buğulanma varsa solunum da vardır demektir.
- Yanak, hasta ya da yaralının ağzına ve burnuna yaklaştırılarak solunum kontrol edilir.
- Hasta ya da yaralının göğüs kafesinin kabarıp kabarmadığına bakılır.

Soluk durmasının çeşitleri sebepleri vardır. Bunlardan bazılarını aşağıdaki gibi açıklayabiliriz.

Bilincini kaybetmiş hastaların dillerinin arkaya kayması, ağız'a giren yabancı cisimlerin, takma dişlerin, ağızda biriken kanın pıhtılaşarak boğazı tıkar. Bununla birlikte başın öne doğru eğilmesi gibi durumlar solunum yolunun kapanmasına neden olur. Kalbin durması, elektrik çarpması, karbon monoksit zehirlenmesi, göğüs kafesinde delik açılacak şekilde yaralanmalar, solunum yollarının yaralanması, ses tellerinde şişlik oluşması, başa olan travmalar sonucunda merkezi sinir sisteminin çalışmamasına neden olacak yaralanmalar, solunum mekanizmasının durmasına yol açar.
Yukarıda açıkladığımız nedenlerden dolayı soluk durması meydana geldiğinde vakit geçirilmeden ilk yardım uygulanmalıdır. Soluk durmasında gecikecek ilk yardım hastanın ölümüne neden olur. Bu amaçla soluk durmasında uygulanacak ilk yardım basamaklarının bilinmesi gerekir. Bu basamakları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

Hastanın çevresindeki gereksiz kalabalıklar dağıtılarak tenha olması sağlanır. Soluğu duran kişi sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır. Hastanın başı, çene yukarı gelecek şekilde ve boynu elle gerdirilerek arkaya yatırılır. Vücudu sıkan kemer, kravat, gömlek yakası vb. şeyler gevşetilir. Parmaklara temiz bir mendil veya bez parçası sarılarak hastanın ağzı içinde toprak vb. şeyler varsa temizlenir. Daha sonra sun'i solunuma geçilir. Bu iş için önce hastanın burnu kapatılır ve ağzına varsa tülbent ya da benzeri bir şey serilir. İlk yardımı uygulayan derin bir soluk alır. Dha sonra ağzını hastanın ağzı üzerine yerleştirerek kuvvetlice üfler. Üfleme, hastanın göğsünü 1-2 cm yükseltecek şekilde olmalıdır. Üfleme sonucu hastanın göğsünün yükselip yükselmediğine bakılır. Soluk üfleyen ilk yardımcı, hastanın göğüsü şiştiği anda ağzını hastadan geri çeker. Soluk üflenmesi sırasında hastanın göğsü şişmiyorsa hasta yan çevrilerek iki kürek kemiği arasına 5-6 defa elle kuvvetlice vurulur. Daha sonra sun'i solunuma yeniden devam edilir. Sun'i solunum dakikada 12-15 defa tekrarlanır. Sun'i solunum hasta normal soluk alıp vermeye başlayıncaya kadar sürdürülür. Soluk durması çocuklarda meydana gelmiş ise ilk yardımı uygulayacak kişi çocuğun ağız ve burnunu ağzıyla örtecek şekilde kapatır, Az miktarda hava vererek, çok sayıda üfleme yapar. Yetişkinlerde üfleme 12-15 olmasına karşılık çocuklarda dakikada 40 defadır. Sun'i solunum yapılırken en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmesi sağlanır. Soluk alıp vermeye başlatan hastanın sağlık ekibi gelinceye kadar yatması sağlanır, böylece hasta dinlenmiş olur.

Solunum durması halinde farklı sun'i solunum teknikleri uygulanmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak bilinenleri "Holger-Nielsen tekniği" ve "silvester tekniği" dir. Holger - Nielsen tekniğinde uygulanacak esasları açıklayalım.

Hasta, başı yana dönük ve ayak seviyesinden biraz aşağıda olacak şekilde yüzüstü yatırılır. Hastanın elleri, dirsekler yana açık olacak şekilde birbirinin üstüne konulur. Daha sonra hastanın başı yana çevrilerek yanağın biri ellerin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. İlkyardım uygulayan kişi, hastanın baş tarafına, bir ya da iki dizini yere koyarak hastanın kürek kemiklerinin alt ucunun biraz aşağısında iki elin baş parmakları birbirine değecek şekilde eller açılarak yerleştirilir. İlk yardımcı kollarını tam gergin bir duruma getirir. Daha sonra vücudu baskı uygulayacak şekilde öne eğilir. Bu şekilde baskı yapılmasındaki amaç göğüs kafesini daraltarak akciğerlerdeki havayı boşaltmaktır. İlk yardımcı hastayı silkmeden ve basınç uygulamadan gövdesini yavaşca geriye çeker. Bu işlemi yaparken ellerini kaydırırken aynı zamanda hastanın dirsekleri tutulur. İlk yardımcı kollarını gergin vaziyete hastanın dirsekleriyle birlikte geriye doğru çeker. Diğer bir ifadeyle hastanın dirsekleri göğüs kasları gerilinceye kadar ilk yardımcı tarafından hafif yukarı olacak şekilde çekilir. Bu işlemden sonra ilk aşama tamamlanmış olur ve hastanın dirsekleri yere konur. Bu söylediğimiz işlemler peş peşe düzenli olarak dakikada 12-15 defa olacak şekilde tekrarlanır.
Holger-Nielsen tekniği ilk yardım uygulayan kişi oldukça yorucudur. Bu nedenle ilk yardımı uygulayacak ikinci bir kişi yardımcı olmalıdır. Sırasıyla ilk yardımı uygulamalıdır. İlkyardımcılardan birisi diğer uygulamayı devrederken önce birlikte 3-4 kez sun'i solunumu tekrarladıktan sonra hastanın dirsekleri yere konulduğunda ikinci kişi ilk yardıma devam eder. Sun'i solunumda kullanılan bir diğer uygulama da silvestar tekniğidir. Silvestar tekniği açıklayacak olursak;

Silvestar tekniğinde, Holger - Nielsan yönteminden farklı olarak hasta sırt üstü yere yatırılır. Hastanın omuz altlarına konularak desteklenir. Daha sonra hastanın başı arkaya doğru gerdirilir. Hastanın dilinin geriye doğru kayarak soluk borusunu tıkamaması için ikinci bir kişi tarafından mendille hastanın dili tutularak öne çekilir. İlk yardımı uygulayan kişi hastanın yanına diz çökerek kollarını hastanın göğsünün üzerine koyar. Daha sonra hastanın dirseklerinden tutarak kollarını yukarı ve kendine doğru çeker. Hastanın akciğerlerinin genişlemesini sağlamak için dirsek yere doğru bastırılır. Bu sırada akciğerlerin genişlemesi nedeniyle hava akciğere dolar. Aynı işlemler peş peşe ara verilmeden dakikada 12 kez olacak şekilde yapılır. Silvestar tekniğindeki her iki hareket yaklaşık 5 saniyede tamamlanacak şekilde solunum başlamasına kadar sürdürülür.