BİLİNÇALTI VE ŞOK ANINDA İLK YARDIM

[Oguzhan_16]

Normal olarak insanlar beş duyu organlarıyla çevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak gerekli tepkileri gösterirler. İnsanların bu normal durumuna bilinçlilik hali denir. İnsanların normalde sahip oldukları bilinçlilik herhangi bir kaza nedeniyle ortadan kalkar. Kişilerin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinç kaybı denir.

Bilinç kaybının bir çok nedeni ve belirtisi vardır. Bu amaçla bilinç kaybının nedenleri ve belirtilerini şöyle sıralayabiliriz; beyin kanamaları, isteri nöbetleri, bayılma, zehirlenmeler, alkol koması, şeker koması, yüksek ateş, baş travmaları, epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır. Bilinç kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar için bilinç kaybının derecesi ortaya konulmalıdır. Bilinç kaybının farklı dereceleri vardır. Bilinç kaybı uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinden meydana gelir. Bilinç kaybolmasının en tehlikelisi koma durumudur. Bilinç kaybının farklı şekillerde meydana gelmesinden dolayı, bilinç kaybının her derecesinde farklı belirtiler meydana gelir. Bilinç kaybının görülmesi durumunda nedeni araştırılmalıdır. Genelde bilincin kaybedilmesi çevreden kaynaklanır. Dolayısıyla bilinç kaybına uğrayan kişi bulunduğu çevreden uzaklaştırılır. Eğer bilinç kaybının nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yüzüstü veya yarı yüzüstü durumda yatırılır. Bu şekilde yatırmadaki amaç dilin boğazı kapayarak soluk almasını önlemektir. Bilincini kaybeden kişi uygun pozisyonda yatırıldıktan sonra ağız içi kontrol edilecek toprak vb. şeyler temizlenir. Solunum yolunun tıkalı olması hırıltılı solunumdan anlaşılır. Hayatın tehlikeye girdiği dönemlerde ilk yardım ABC'si uygulanır. İlk yardım Abc'si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harfleridir. İlk yardım ABC'si

A. Hava yolunun açılması,
B. Solunumun düzeltilmesi
C. Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar.

Bilinç kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol edilip temizlendikten sonra kemer ve kravatı gevşetilir. Gömleğinin düğmeleri açılır. Bilinci kapalı olan kişiye kesinlikle su veya başka bir içecek verilmemelidir. Bu durum kişinin soluk borusuna su kaçmasına ve boğulmasına neden olur. Aynı şekilde bilinç kaybı olan kişiye kendisine gelmesi amacıyla tokat atma, sarsma ve üzerine soğuk su dökme gibi yanlış davranışlar yapılmamalıdır.
Bilinç kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır. Bayılmanın nedeni oldukça farklıdır. Kan tutması, ani heyecan, ani korku, vb. durumlar bayılmaya neden olabilir. Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez. Buna paralel olarak beyin yeterli oksijen alamaz. Bayılan kişinin önce renginde sararma meydana gelir. Sararmadan sonra kişide bayılma meydana gelir. Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gömleğinin düğmesi de açılır. Böylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır. Kısa sürede bayılan kişi ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir. Kişi bayılacağını hissedebilir. Bayılacağını anlayan kişi kalçalarını sıkıştırıp, karın kaslarını içeri çeker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmayı önleyebilir.

Şok ve Şokta ilk yardım: Şokun kelime anlamı sarsılmadır. Herhangi bir nedenle dolaşım sisteminde kanın azalması nedeniyle dokulara yeterince kan ulaşamaz. Dokulara yeterince kanın gidememesi nedeniyle hücreler oksijensiz kalır. Buna bağlı olarak hücrelerde fonksiyon bozuklukları meydana gelir. Yetersiz doku kanlanması sonucu, hücre fonksiyonlarının bozulmasına şok denir. Şokta kan basıncı alınamayacak kadar düşüktür. Kalp krizi, şiddetli kanamalar, aşırı sıvı kaybı, büyük yanıklar, ishal, kusma, aşırı korku ve heyecan, karın ve başa şiddetli darbeler şok durumun oluşmasına neden olur. İleri derecedeki kan ve sıvı kaybı şokun en önemli nedenleridir. Kan kaybı damarlarının yaralanması sırasında meydana gelir. Aynı şekilde ileri derecedeki ishallerde de aşırı sıvı kaybı şokun oluşmasına neden olur. Belirttiğimiz nedenlerden dolayı vücuttan hem kan, hem de sıvı kaybının olması nedeniyle kanın hacmi düşer. Yanıklarda da doku sıvısı kaybı olduğundan kanın hacmi düşer. Dolayısıyla bu duruma bağlı olarak şok meydana gelir. Herhangi bir nedenden dolayı kişinin şoka girip girmediğini öğrenmek ve buna uygun ilk yardımın uygulanması için şok belirtilerinin bilinmesi gerekir. Şok belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz;

- Kaza yerinde, yaralının sakin ve sessiz bir şekilde hareket etmeden durması,
- Yaralı ya da hastanın soğuk soğuk terlemesi
- Derinin soluk olması,
- Yaralı yada hastada huzursuzluk,
- Vücut ısısının düşük olması,
- Aşırı susama ve dudakların kuruması,
- Nabzın zayıf ve hızlı olması,
- Bulantı ve kusma,
- Kan basıncında düşme,
- Gözün göz çukuruna girmesi,
- Solunum hızlı ve yüzeysel olması şok belirtilerindendir.
Yukarıda sıraladığımız şok belirtilerinin görülmesi durumunda vakit geçirilmeden şokla ilgili ilk yardım kurallarını uygulanarak müdahale edilmelidir. Şok durumunda yapılması gereken ilk yardım uygulamalarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

- Hasta önce sert bir zemine sırtüstü yatırılarak ilk yardımın ABC'si uygulanmalıdır.
- Hastanın başı yan yatar duruma getirilmelidir.
- Hastanın ayakları altına yastık vb. şeyler konularak ayakların baş seviyesinde daha yüksekte olması sağlanır.
- Hastanın vücudunu sıkan kemer, kravat, gömlek yakası ve düğmeler gevşetilir.
- Hastanın herhangi bir yerinde kanama olup olmadığına bakılır.
- Kanama varsa durdurulması için gerekli tedbirler alınır.
- Hastanın vücudunun herhangi bir yerinde kırık olup olmadığına bakılır.
- Eğer kırık varsa kırık usulüne uygun olarak tespit edilir.
- Hastanın çevresindeki kalabalık dağıtılarak tenha olması sağlanır.
- En kısa sürede sağlık kuruluşuna haber verilir.

Şokun son döneminde genellikle bilinç kaybı görülür. Hasta ya da yaralıda bilinç kaybı yoksa gerektiği kadar sıvı içecekler verilmelidir. Hastaya verilen bir bardak suya bir çay kaşığı tuz atılması sıvı kaybı sırasındaki tuz kaybını önlenmesi açısından önemlidir. İshal durumunda verilen sıvının önemi çok büyüktür.